پرداخت فرش

جهت از بین بردن پرزهای اضافه فرش‌، پس از بافت؛ عمل پرداخت فرش متناسب با رجشمار فرش انجام می‌شود. به عمل پرداخت قالی روگیری نیز گفته می‌شود. 

پرداخت فرش به چند روش انجام می‌شود؟

پرداخت قالی به دو روش 1) دستی و یا سنتی، 2) ماشینی؛ انجام می‌شود.

• روش سنتی پرداخت فرش

در این روش توسط قیچی‌های مخصوصی عمل پرداخت قالی صورت می‌گیرد.

• روش ماشینی پرداخت فرش

در این روش از دستگاه تراش برقی مخصوص استفاده می‌شود. این دستگاه به‌صورت دورانی بر روی فرش کشیده می‌شود و کار پرز زنی را انجام  می‌دهد. در برخی مواقع علاوه بر دستگاه تراش برقی؛ از دستگاه موزر می‌توان استفاده کرد.

ممکن است کار روگیری برای تابلو فرش نیز انجام شود که در این صورت برای تابلو فرش‌های کوچک اندازه 20 سانتی‌متر، از دستگاه موزر می‌توان استفاده کرد.

پرداخت فرش چه زمانی انجام می‌شود؟

• در حین بافت
• پس از پایان بافت

پرداخت در حین بافت فرش

در شهرهای قم، اصفهان، اراک، آذربایجان، ورامین و قسمت‌های غربی ایران؛ پرداخت در حین بافت انجام می‌شود. در این روش بعد از بافت 2 الی 4 رج، پرزهای اضافی کوتاه می‌شود. در این روش غلط بافی شکستگی، بالا زدگی های فرش مشاهده می‌شود و بر طرف می‌گردد.

قیچی‌های برقی که برای پرداخت و کوتاه کردن پرزهای اضافی به کار می‌روند دارای تنظیماتی هستند که با ارتفاع پرز و رجشمار دلخواه انجام می‌شود.

با ورود قیچی‌های برقی و مکانیکی کاربرد قیچی‌های دستی و کادرهای بزرگ که در گذشته کار پرداخت را انجام می‌دادند؛ کنار گذاشته شد.

پرداخت پس از بافت فرش

پس از اینکه بافت فرش به اتمام می‌رسد؛ چند سانتیمتر گلیم زده می‌شود و نخ‌های پایانی که بعد از آن ریشه ایجاد می‌شود بافته می‌شود.

بعد از آن تارهای چله بریده می‌شود و فرش را روی زمین پهن می‌کنند و پرزهای بلند پرز گیری می‌شود. در حال حاضر در بسیاری از مراکز قالی‌بافی عمل پرداخت فرش را به‌صورت ماشینی انجام می‌دهند.

نکاتی که برای پرداخت فرش باید به آن توجه کرد!!

اگر در حین پرداخت قالی، پرزها بیش‌ازحد کوتاه شوند به‌طوری که حرکت پرزها توسط دست حس نشود، به آن فرش‌های ته خواب یا خواب کوتاه گفته می‌شود.

در این حالت به فرش لطمه زیادی وارد می‌شود. به همین دلیل این کار، تخصصی است و باید توسط افراد ماهر و باتجربه در این زمینه انجام شود، چراکه در صورت بروز اشتباه تمام زحمات بافنده به هدر می‌رود.

گاهی در زمان پرداخت فرش، سنگ زدن انجام می‌شود و باعث صیقل دادن فلس‌های الیاف پشمی می‌شود و قالی حالت ابریشمی به خود می‌گیرد و رنگ‌های اضافی گرفته می‌شود این کار باعث نرمی و مخملی شدن قالی شده و زیبایی بیشتری به خود می‌گیرد.

باید به این نکته توجه کرد که پرزها با اندازه مناسبی کوتاه شوند، چرا که ارتفاع پرز قالی در هنگام پرداخت مانند گره، اندازه ریشه، تعداد پود،  و … از مشخصه‌ها تشخیص بافت هر منطقه از ایران است.

عمل پرداخت فرش، بر روی فرش‌های دستباف انجام می‌شود چرا که این کار اگر برای فرش‌های ماشینی انجام شود، از ارتفاع نخ خاب (پرزهای فرش) کم می‌شود و باعث نازک شدن آن می‌گردد. پرداخت قالی و روگیری آن، هنری است که معمولاً نادیده گرفته می‌شود.

پرداخت فرش به‌صورت برجسته

برجسته‌زنی بیشتر برای تابلو فرش‌ها به کار می‌رود دراین روش از قیچی‌هایی که به آن قیچی‌های سرنخ زن گفته می‌شود.

هر نقشی می‌تواند توسط این قیچی‌ها به‌صورت برجسته دربیاید اما باید در نظر داشت که نمی‌توان گفت این کار به هر طرح و نقشی زیبایی می‌دهد. بافنده نیز لازم نیست نخ را زیاد بلند بگیرد چرا که ممکن است در انتهای کار نخ کم بیاید و باعث دو رنگ شدن شود.

ارتفاع نخ بین 3 تا 3/5 سانتی‌متر باشد، برای بجسته زنی کافی است.

گاهی فرش‌های دستباف که به‌درستی شسته نشده‌اند و یا اینکه خیلی پا خورده‌اند، پرداخت باعث می‌شود جلوه اولیه قالی مجدد باز گردد.

در صورتی که فرش ماشینی پرداخت شود به‌مرور بسیار نازک می‌شود.