به‌طور قطع می‌توان گفت ایران از شناخته شده ترین نام را در صنعت فرش در کل جهان دارد. این موضوع کاملاً به اثبات رسیده است. نقشه فرش ایرانی بسیار مورد استقبال گردشگران است. هر چند در این زمینه کشورهای دیگری وجود دارند که به‌طور گسترده، فعالیت در این صنعت دارند.
موزه‌های جهان و همه هنردوستان اگر فرشی از کشور ایران داشته باشند؛ مانند گوهری گران‌بها از آن مراقبت می‌کنند. آن‌ها دارای نقشه فرش، ظرافت و از همه مهم‌تر آوازه و قدمت ایران را با خود دارند.
از جمله کشورهای معدودی که در صنعت فرش‌بافی سابقه طولانی دارند شامل:
هندوستان، چین، ترکیه و برخی کشورهای آسیای مرکزی می‌باشند.
یکی از عوامل بسزایی که قالی ایرانی در کل جهان شهرت دارد، نقشه فرش منحصر به فرد آن است. در طراحی نقشه‌های فرش‌های ایران، طراحان با مهارت و خلاقیت خاص آثار زیبایی موجود در طبیعت مثل گل، بوته، مکنونات و حتی آثار زیبای هنر خوشنویسی؛ بر روی نقشه فرش خلق می‌کنند.
طراحی نقشه فرش
فرش ایرانی اولین صادرات غیر نفتی کشور است. آشنایی با چگونگی نقشه فرش؛ مهارت زیادی در خود جای داده است.
به‌طور کلی نقشه قالی از نظر روش نقطه گذار کردن به چهار دسته شامل: 1) نقشه‌های نقطه‌چین شده 2) نقشه‌هایی که قسمتی از آن را نقطه‌چین کرده‌اند 3) نقشه‌هایی که نقطه‌چین ندارند 4) استفاده از نقاشی یا تصویر بدون نقطه‌چین؛ می‌شوند.
نقشه‌های نقطه‌چین شده
در این روش، نقشه توسط فردی که ممکن است شغلش نقطه زدن باشد و یا توسط طراح بر روی کاغذ شطرنجی پیاده‌سازی می‌شود. بافت چنین نقشه‌های نسبت به انواع دیگر نقشه‌ها ساده‌تر است.
در واقع هر کدام از نقطه‌ها یک گره است و نقطه گذاری باعث می‌شوند تا بافنده محل گره‌ها را بر روی چلّه فرش تشخیص دهد. بعد از نقطه زدن رنگ‌های دیگری مثل گل‌ها و برگ توسط طراح دیگری روی آن پیاده سازی می‌شود.
یا حتی ممکن است عکس این روش انجام شود یعنی در ابتدا برگ‌ها و گل‌ها رنگ‌آمیزی شود و سپس اطراف آن را نقطه‌چین کنند. در این روش دقت عمل بالا می‌رود به‌طور مثال: بافنده به راحتی می‌تواند محل دقیق رنگ را روی چهره تشخیص دهد.
اهمیت روش نقشه‌های نقطه‌چین شده
- بکارگیری این روش به بافنده‌ها کمک می‌کند تا بتوانند ابعاد فرش را به صورت استاندار ببافند.
- محل دقیق هر رنگ مشخص می‌شود.
- آموزش این روش برای بافنده‌های تازه‌کار مهم است و برای پیشرفت آن‌ها نقش مهمی را ایفا می‌کند.
نقشه‌هایی که قسمتی از آن را نقطه‌چین کرده‌اند
در این نقشه‌ها تنوع رنگ زیاد است و برای قسمت‌های ظریف کاربرد دارد. همان‌طور که مشخص است قسمتی از طرح مثل نقاشی ساده، فقط رنگ می‌شود و قسمتی دیگر نقطه‌چین زده می‌شود.
در این روش مثلاً اگر بخواهیم کلاه یا لباس روی شطرنجی طراحی کنیم از نقطه‌چین استفاده می‌کنیم ولی برای کشیدن ابرو و قسمت‌های ظریف باید فقط رنگ شود چرا که جایگاهی از نقطه‌چین نمی‌توان یافت و یا اگر هم بشود تعادل نقشه به هم می‌خورد؛ از این رو برای بهتر شدن تشکیل این قسمت‌ها در بافت باید از روش آویز و نیم‌کره استفاده کنیم.
در واقع در روش نیم‌کره و آویز در هر خانه شطرنجی می‌توانیم 9 رنگ داشته باشیم و از آن برای اجزای پاها و دست‌ها و قسمت‌های جزئی دیگر استفاده کنیم.
نقشه‌هایی که نقطه‌چین ندارند
نقشه توسط طراح فقط رنگ می‌خورد، بافت چنین نقشه‌ای توسط یک بافنده ماهر فرش انجام می‌شود. همان‌طور که در نقشه نقطه چنی بیان شده هر نقطه نشانه یک گره است از این رو زمانی که نقشه نقطه‌چین نداشته باشد، بافندگان ماهر تغییر رنگ و گره زن در هر قسمت را از روی این نقشه تشخیص می‌دهند اما افراد مبتدی به‌سختی می‌توانند آن را ببافند.
استفاده از نقاشی یا تصویر بدون نقطه‌چین
بافندگان فرش عکس و طرح را توسط یک شبکه مربع مانند تصور می‌کنند که با زدن هر صد گره یک مربع وجود دارد که بعد از آن، رنگ تغییر می‌کند سپس با استفاده از تجربه طولانی مدت خود، آن قالی را از روی نقشه فرش می‌بافند.
روش دیگری وجود دارد که نقشه را با مداد ترسیم می‌کند و هر قسمت را با شماره‌ای علامت می‌گذارند و حتی دورگیری آن را نیز با شماره‌ی دیگری انجام می‌دهند؛ که هر شماره نشان‌دهنده رنگ خاصی است.
مطالب مرتبط :
