گبه، هنری زنانه

گبه یا قالیچه خرسک، گونه‌ای فرش از جنس قالی است که معمولاً در اندازه‌های قالیچه توسط زنان عشایر و ایلات لر و قشقایی بافته می‌شود. گبه تفاوت چندانی با قالی ندارد. شاید مهم‌ترین تفاوت گبه با قالی در پرزهای بلند آن باشد. در بافت گبه از تعداد پود بیش‌تری استفاده می‌شود که این کار در نرمی گبه تأثیر فراوان دارد. تعداد پود برخی از گبه‌ها، گاهی از سه تا هشت پود در هر رج و بلندی پرزها گاهی تا یک سانتی‌متر هم می‌رسد.
آنچه گبه را در میان دست‌بافته‌های جهان متمایز می‌کند، این است که گبه‌ها بدون طرح از پیش تعیین شده و براساس ذهنیات، احساسات و داستان‌های شفاهی که نسل به نسل و سینه‌به سینه منتقل شده‌اند، بافته می‌شود. زن ایلیاتی با الهام از طبیعت و داستان‌های چند صد ساله، دست به خلق طرح‌های نو می‌زند. به طوریکه با جرأت می‌توان گفت اگر میلیون‌ها گبه با هم مورد مقایسه قرار بگیرد، محال است در بین آن‌ها، حتی دو گبه با مشخصات یکسان یافت شود. حتی در شرایطی که مشتری گبه، طرح خاصی را در اختیار بافنده قرار می‌دهد و در خواست می‌کند شبیه آن را ببافند، بر حسب روحیات و سلیقه خود، نقش‌ها را تغییر می‌دهند.
در بافت گبه که به وسیله‌ی پشم خودرنگ مخلوط با موی بز انجام می‌شود، تفکیک رنگ ازاهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار است. در واقع اولین مرحله‌ی کار گبه‌بافی همین امر است که طی آن، گبه بافان و دست اندر کاران ابتدا پشمی را که از دام‌های خودشان تأمین شده و یا از سایر دامداران، دامپروران و عشایر خریداری کرده، به نسبت نوع رنگی که دارند آنها را کاملاً تفکیک می‌کنند.
این پشم‌ها پس از شستشو، توسط زنان و دختران و به وسیله‌ی دوک‌های کوچک و قابل حمل ریسیده و تابیده می‌شود.
گاهی نیز برای تهیه رنگ گبه از موی بزهای عدنی و پاکستانی را که از تنوع رنگ فوق‌العاده زیادی برخوردار است با پشم گوسفند مخلوط کرده و به عنوان تار یا جهت دوخت سجاف‌ها مورد استفاده قرار می‌دهند.
زمینه‌ی گبه‌های تولیدی مناطق مختلف ایران اکثراً دارای رنگ‌های روشن نظیر سفید، کرم یا شیری است و نقوش به رنگ‌های مشکی، قهوه‌ای، حنایی و… می‌باشد. گبه با کمک دارهای قالیبافی افقی و به شیوه‌ی قالی بافته می‌شود و بافندگان گبه برای ایجاد نقوش بر روی فرآورده‌های خود در حین بافت گبه از نقشه استفاده نمی‌کنند و بیشتر به طور ذهنی به این کار می‌پردازند.
شاید گبه برای شهرنشینان زیرانداز زیبایی باشد که کف خانه خود پهن می‌کنند و با دیدن آن لذت می‌برند، اما گبه با تمام طرح، رنگ و گره‌هایش، جزئی از زندگی زنان عشایر است. گبه، حاصل تلاش‌های شبانه‌روزی و خستگی‌ناپذیر نغمه‌سرایانی است که با شور و شوق و علاقه بر پای دارهای قالی‌شان، زیر لب و با آهنگی دلنشین اشعاری زیبا را زمزمه و بر صفحه دل خود حک می‌کنند، همان‌گونه که طرح‌های زیبا را بر گبه‌های زیبا و منحصربه‌فردشان نقش کرده‌اند. زنانی که بدون خستگی کار می‌کنند، بدون توقف خیال می‌بافند و روح خود را بر دارهای قالی گره می‌زنند.